Påskedag: "Lat den nye fødsel skje"

Preike i Hornindal kyrkje 17. april 2022. Av Per Kristian Hovden Sætre

Tidleg om morgonen første dagen i veka, medan det endå er mørkt, kjem Maria Magdalena til grava. Då får ho sjå at steinen er teken bort frå grava. Ho spring av stad og kjem til Simon Peter og den andre læresveinen, han som Jesus hadde kjær, og seier til dei: «Dei har teke Herren ut av grava, og vi veit ikkje kvar dei har lagt han.» Då tok Peter og den andre læresveinen ut og kom til grava. Dei sprang saman, men den andre læresveinen sprang fortare enn Peter og kom først til grava. Han bøygde seg inn og såg linkleda som låg der, men han gjekk ikkje inn i grava. Simon Peter følgde etter, og han gjekk inn. Han såg linkleda som låg der, og duken som Jesus hadde hatt over hovudet. Den låg ikkje saman med linkleda, men samanrulla på ein stad for seg. Då gjekk den andre læresveinen òg inn, han som var komen først fram til grava. Han såg og trudde. For endå hadde dei ikkje skjøna det Skrifta seier, at han måtte stå opp frå dei døde. Så gjekk læresveinane heim (Joh 20,1–10)

Tenk å få opne augo og sjå verda for fyrste gong! Tenk å sjå ljoset, kjenne luktene, oppleve fargane, og vite at alt er nytt! Alle får oppleve det ein gong, den dagen me vert fødde. Med augo og øyro og munn og hender opne mot alt det nye, men enno ikkje heilt tilpassa livet i denne verda, byrjar me å ane eit nytt tilvere med sansane våre. Me strekkjer ut armane våre i håp og tillit om at der er nokon der ute, klare til å ta imot oss.

Så vert me eldre. Me lærer av generasjonar si erfaring. Noko av det sit i kroppane våre. Så ser me kjenslene til foreldra våre, og gjer dei til våre eigne. Me likar det søte best, for det er det mest næring i. Me skyr det bitre og det beiske, for det kan vere farleg og giftig. Me kjenner at kroppen stivnar og slår alarm når me ser store høgder eller ormar eller kryp – for slik held me oss borte frå det som er farleg. Ved sengekanten høyrer me forteljingar, og me lærer korleis verda fungerer. Me lærer kva forteljingar som endar godt, og me lærer korleis det kan gå verkeleg gale. Så gjer me våre eigne forsøk, nokre endar dårleg, og andre endar godt. Saman med menneska rundt oss øver me opp sunne forventningar, og det er heilt naudsynt, for slik kan me gå nye dagar i møte med ein viss tryggleik og ei aning om kva som kan vente oss.

Men så er det slik at den som aukar sin kunnskap, aukar si smerte, som Forkynnaren skriv. For etter kvart lærer me om døden og det vonde. Me lærer kva makter som råd i denne verda. I dei fyrste åra våre veit me ikkje heilt kva det er. Medan me er små, før me har lært å skilje mellom før og etter, nær og borte, liv og død, møter me verda med tillit og håp. Men håpet er skjørt. Me lærer korleis forteljingar endar og at alt har si tid. Ei til å plante, ei til å rykkje opp. Ei tid for å fødast, ei tid for å døy. Ei til å danse, og ei til å sørgje. Håpet og den opne tilliten vik plass for motløyse og redsle.

Maria Magdalena stod ved krossen på langfredag og såg Jesus døy. Me veit ikkje så mykje om kven ho var og kvar ho kom frå, men me veit at ho var ei av dei som hadde funne ein plass i krinsen rundt Jesus. Me veit at ho hadde hatt vonde dagar, ho var vel kjend med tap og nederlag. Men kanskje hadde ho funne eit tynt, lite håp om noko betre i møte med Jesus? Kanskje hadde ho ant ei forteljing som ikkje enda med skuffing og nederlag? Og det håpet hadde ho halde fast i – heilt til langfredagen. Men då vart Jesus også overmanna av valden og den rå makta i verda. Så måtte han også gje tapt, slik som alle andre. Og tidleg om morgonen den fyrste dagen i veka gjekk Maria ut til Jesu grav. Det var den tredje dagen. Det var ein dag for å gråte.

Men ved grava har det skjedd noko. Steinen rulla bort, og grava er tom. Nok nytt har skjedd! Og full av undring og forvirring spring ho av stad for å hente to andre læresveinar, to andre til å dele den umogelege erfaringa ho akkurat har gjort. Saman spring dei mot grava. Maria vert ståande utanfor. Peter går fyrst inn, og ser at alt er slik Maria hadde sagt. Og den siste av dei tre går inn. Han ser og trur. Dei veit ikkje lenger kva som kjem til å skje. Forteljinga om Jesus slutta ikkje som alle andre likevel. Enno har dei ikkje skjøna alt. Men dei kan møte dagen som ligg framfor dei med tru og håp.

Der stansar dagens preiketekst. I forvirringa. Undringa. Og den opne forventninga. På påskedags morgon. Og eg veit eigentleg ikkje om me nokon gong kjem lenger.

For framleis er det slik at mange forteljingar endar med nederlag og død. Valden og den rå makta knuser framleis all motstand. Krigen og pesten, menneska sine gamle fiendar, viser sine stygge andlet. I dei gamle forteljingane er det høge murar og motvald som er det einaste som nyttar. Men det driv oss berre lenger og lenger ned i vonde spiralar. Motløysa og redsla tærer på oss. Driv oss frå kvarandre. Jesus var ein som gjekk ein annan veg. Dei flira vel godt av han, der han handla stikk i strid med menneskeætta sin nedarva visdom, elska fiendane og ikkje gjorde motstand. Han møtte menneska rundt seg med open tillit og kjærleik.  Og så tok dei då knekken på han til slutt, då.

Dei fekk nagla han til krossen. Det endelege beviset på at dei gamle forteljingane har rett. Men så stod Jesus opp, og maktene og åndskreftene vart kledde nakne og gjort til latter. For dei tok feil! Den tomme grava er provet på at når Gud handlar i verda, så skaper han liv og framtid gjennom det som er svakt og ikkje vert rekna for noko. Gjennom tillit og håp. Den tomme grava er teiknet på at det er kjærleikens veg som fører til livet. For det er slik Gud handlar.  Og då veit me ikkje lenger i morgonljoset kva dagen bringer. Det er påskeevangeliet. Då me las evangelieteksten, kan det hende du stussa over den detaljerte skildringa av den tomme grava, av korleis likkleda til Jesus låg ein stad og duken Jesus hadde hatt over andletet ein annan stad. Det betyr ingenting. Det er berre reine inntrykk, utan tolking og forklaring. Læresveinen som kjem sist ser dette. Og kva står det? Det står at han «såg og trudde!» Dette er påsketru. Ikkje å forstå alt, ikkje å ha heile forklaringa, men å vere open for at det gode kan skje. For at livet kan vere sterkare enn døden. Denne påsketrua vert til når læresveinane stig inn i den tomme grava.

Det er som ein ny fødsel. Det er som å stige inn i ei ny verd med augo og øyre og hender opne mot alt dette nye, utan at me enno ser heilt klårt. Me er ikkje åleine om å vere forvirra. Me er ein del av Guds kyrkje i verda, som deler denne underlege påsketrua. Kvar gong nokon vert døypte inn i kyrkjelyden vår, hentar me fram eit gammalt bibelord frå 1. Peters brev (1,3). Dei same orda lyder når me tek avskil med ein av våre ved grava. Dei snakkar om at me vert fødde på ny når Jesus står opp frå dei døde. Me vert fødde og opnar augo våre til ei ny verd, ei verd med håp. Me vert kalla oss til å gå ut og sjå verda for fyrste gong. Til å våge tilliten og kjærleiken. For det er ikkje slik at det ikkje nyttar. Det er nemleg påskemorgon. Håpet sigrar over motløysa. Livet sigrar over døden.

Og med dei same orda som følgjer oss i glede og sorg, lovprisar me Gud:

Lova vere Gud, vår Herre Jesu Kristi Far, han som har fødd oss på nytt til ei levande von ved Jesu Kristi oppstode frå dei døde!

(Bilete: charlesdeluvio på nettsida Unsplash. Bibeltekstar: Det norske bibelselskap)